Yumurtadan çıkmalarından itibaren gösterdikleri hayatta kalma mücadelesinin ödülü, renkli bir uçuşla geçen birkaç gün… İşte onların hayatı bu kadar kısa… Bahsimiz kelebekler…
Kurmuş olduğu İstanbul Kelebek Çiftliği ile Türkiye’de bir ilke imza atan Çiğdem Ünlü bu sayımıza konuk oldu. Kelebek çiftliğinin büyüleyici atmosferinde gerçekleştirdiğimiz röportajımızda, kelebeğe dair her şeyi sizler için araştırdık.
– Röportajımıza kısaca sizi tanıyarak başlayabilir miyiz? Kelebek çiftliği kurma fikrinizin çıkış noktası nedir?
Ben kimya öğretmeniyim. İki yıl önce öğretmenliği bıraktım. İstanbul’da çocukların gezerek eğlenebilecekleri, aynı zamanda faydalı bilgiler edinebilecekleri bir proje tasarlıyordum. İngiltere seyahatim esnasında kelebek çiftliğini görünce bir araştırma yaptım. Bu araştırmalar sonucunda, Amerika ve Avrupa’da pek çok kelebek çiftliğinin yer aldığını gördüm. Oradaki yetkililerle konuştum. Böyle bir projeyi Türkiye’de gerçekleştirme fikrime destek olacaklarını söylediler. Yurt dışında bu konuda eğitim aldım. Kelebeklere nasıl bakılır, pupalar nasıl yetişir, nasıl beslenir, tüm bu detayları öğrendim. İki yıllık altyapı çalışması sonucunda, eşimin de desteği ile çiftliğin kurulum aşamasını gerçekleştirdik. Önce binanın yapılışı, sonra içinin donanımı, bitkileri, iklimlendirmesi gibi aşamalar neticesinde kelebek çiftliğimiz oluştu. İki aydır da faaliyetteyiz.
– İstanbul Kelebek Çiftliği’nin teknik özellikleri hakkında bilgi alabilir miyiz? Kaç tür kelebek bulunuyor?
500 m2 alana sahip bir kelebek seramız var. Kosta Rika, Filipinler, Malezya gibi yerlerden gelen tropikal kelebeklerimizin yaşam alanını taklit etmesi için bu seramızın içinde 26 °C sıcaklık, %80 nem özelliği olan tropikal iklimlendirme yapıldı. Her kelebeğin yaşam alanındaki bitki farklılık gösterdiği için kelebeklerin türüne özel bitkilendirme yapıldı.
Çiftliğimiz bünyesinde kelebeğin hikayesini izlettirdiğimiz ayrı bir odamız var. 25 dakikalık bu filmde kelebeğin biyolojik yapısı, kamuflaj ve “metamorfoz” yani yaşam döngüsü konusunda bilgiler sunuluyor. Ziyaretçilerimiz kelebekler konusunda yeterince bilgiye sahip olduktan sonra, rehberler eşliğinde iklim kontrollü kelebek serasını dolaşıyor. Burada kelebeğin yaşam döngüsüne ait her aşama canlı olarak izleniyor. Yumurta, tırtıl, pupa ve erişkinlik dönemlerinin her birini görmek mümkün.
“Bir yıl yaşayan kelebek türleri de var!”
– Kelebeğin ömrü 1 gündür diye bir tez var. Bu tez ne kadar doğru? Kelebeklerin ortalama ömrü nedir?
Kelebek türlerine göre yaşam süreleri de değişiyor. Minimum iki gün olan kelebeklerin yaşam süresi, ortalama iki hafta ile altı hafta arasında değişiyor. Hatta bir yıl yaşayan kelebek türleri de mevcut. Ama bir gün olan hiç yok!
“Kelebeğin hikayesi bir hayatta kalma hikayesidir!”
– Yumurtadan kelebeğe, bu dönüşümün hikayesi nedir?
Kelebeğin hikayesi bir hayatta kalma hikayesidir. Bu canlıların yaşam döngüsünde dört evre var. İlki yumurta. Yumurtadan kelebeğe dönüşüm yolculuğu, doğanın en inanılmaz mucizelerinden biri. Erişkin kelebekler kendi türüne uygun olan bitkiler üzerine yumurta yapıyorlar. İkinci evre ise tırtıl. Yumurtalardan belirli bir süre sonra tırtıl çıkıyor. Tırtıl aşamasının tek hedefi yemek ve büyümek. Hızla büyüyen tırtıllar gerekli olgunluğa eriştikten sonra kendi pupasını örüyor. Pupanın içinde metamorfoz (dönüşüm) gerçekleşiyor, moleküller yeniden yapılanıyor. Bunun sonucunda tırtıl tamamen farklı bir canlı olan kelebeğe dönüşüyor. Sonraki aşamada ise oluşan kelebek pupayı çatlatarak çıkıyor.
– İstanbul Kelebek Çiftliği’ni ziyaret edenlerden ne gibi tepkiler alıyorsunuz?
Kelebek Çiftliği’mizde bulunan türler büyük ve dikkat çekici kelebekler oldukları için ziyaretçilerin çok ilgisini çekiyor. Ziyaret edenler kelebeklerin yanı sıra; pupa aşamasında kelebeklerin doğuşunu da görüyor. Tropik bitkiler arasında farklı bir iklimde bulunmaları da onlara bambaşka bir heyecan yaşatıyor.
“ÇİFTLİK İÇERİSİNDE HİÇBİR KİMYASAL MADDE KULLANMIYORUZ!”
– Kelebekler çok hassas canlılar. Peki bu canlıların bakımı nasıl gerçekleşiyor?
Kelebekler her türlü etkenden etkilenebiliyorlar. Bu noktada hijyen çok önemli. İçeride bakterilerin oluşması mikrop almalarına yol açabiliyor. Çiftlik içerisindeki örümcekler, bitkilerdeki parazitler kelebekleri olumsuz etkiliyor. Bizi en çok yoran kısım kelebeklerin bakımı; çünkü çiftlik içersinde kimyasal hiçbir madde kullanılmıyor. Bunun nedeni ise parazitler için kullandığımız maddelerin kelebeklere de zarar vermesi… Bitkileri sadece arap sabunuyla temizliyoruz.
Kelebeklerin beslenme aşaması da çok dikkat ve özveri gerektiriyor. Bu canlıların besin kaynaklarını doğru vermeniz gerekiyor. Bazı türler portakal suyuyla, bazıları ise kivi ve muz gibi tropikal meyvelerle besleniyorlar. Dolayısıyla bu iş her aşamasında titiz bir çalışma gerektiriyor. Bu anlamda bizlere yardımcı olan biyologlarımız var.
“Farkındalık yaratmayı hedefliyoruz!”
Ekolojik sistem üzerinde kelebeklerin rolü nedir? Biz ekolojik dengeyi bozarsak kelebekler nasıl etkilenir? Kelebekler etkilenirse biz nasıl etkileniriz? Biz bu proje ile ziyaretçilerimize tüm bunları da anlatmaya çalışıyoruz. Kelebek çiftliğimizde bulunan tropik kelebekler üzerinden bu bilinci oluşturarak farkındalık yaratıp, yerli kelebeklerin neslinin devamlılığına da katkı sağlamayı hedefliyoruz.
Bunları biliyor muydunuz?
* Kelebekler yiyeceklerini, ayaklarında bulunan alıcılarla tadarlar.
* Dünyada boyları 1,5 ila 30 cm. arasında değişen 200.000 farklı kelebek türü vardır.
* Kelebekler hayatlarının büyük bir bölümünü tırtıl olarak geçirirler.
* Bulunan en eski kelebek fosilleri 50 milyon yıl öncesine aittir.
* Kelebekler, Antarktika hariç bütün kıtalarda yaşayabilirler.
* Dünyanın en büyük kelebeği, kanat uzunluğu 30 santimetreye ulaşan Atlas Kelebeği’dir.
